กระเทียม เป็นพืชสมุนไพรและพืชเครื่องเทศที่เป็นส่วนประกอบสำคัญในอาหารไทยที่อุดมไปด้วยคุณค่าทางโภชนาการ ที่เป็นประโยชน์ต่อร่างกาย เช่น อัลลิซิน (Allicin) และกรดไขมันต่างๆ กระเทียมไทยจะมีกลิ่นฉุนและรสชาติค่อนข้างเผ็ดร้อน ทำให้หลายคนไม่ชอบรับประทาน แต่กลิ่นที่ฉุนนี้กลับเป็นเอกลักษณ์ของกระเทียมซึ่งมีสรรพคุณทางโภชนเภสัช ช่วยป้องกันและลดความรุนแรงของกลุ่มโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (Non-communicable diseases, NCDs) ได้แก่ กลุ่มโรคหัวใจและหลอดเลือด (โรคความดันโลหิตสูง โรคหัวใจขาดเลือด โรคหลอดเลือดสมอง) และโรคเบาหวาน เป็นต้น สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูงได้ส่งเสริมให้เกษตรกรบนพื้นที่สูงปลูกกระเทียมเป็นพืชทางเลือกหลังฤดูทำนาสำหรับบริโภคในครัวเรือน โดยใช้ปัจจัยการผลิตอินทรีย์ ผลผลิตกระเทียมที่ได้สามารถเก็บรักษาไว้ได้ตลอดทั้งปี และสามารถนำมาต่อยอดเพิ่มมูลค่าเป็นผลิตภัณฑ์เสริมอาหารจากวัตถุดิบกระเทียมอินทรีย์ที่มีคุณภาพ และเป็นผลิตภัณฑ์อาหารเสริมสำหรับผู้ที่ต้องการบริโภคสรรพคุณของกระเทียมแต่ไม่ชื่นชอบกลิ่นหรือความฉุน จากผลการวิจัย พบว่าน้ำมันกระเทียมอินทรีย์ที่ได้จากกระเทียมอินทรีย์ มีปริมาณสารอัลลิซิน (Allicin) ที่มีส่วนสำคัญในการช่วยลดโคเลสเตอรอล (Cholesterol) สูงกว่าน้ำมันกระเทียมที่ปลูกทั่วไป (เคมี) และยังพบว่ามีปริมาณกรดไขมันที่เป็นประโยชน์ เช่น โอเมก้า-3 (Linolenic acid (C18:3 n-3)) โอเมก้า-6 (Linoleic acid (C18:2 n-6 cis)) และโอเมก้า-9 (Oleic acid (C18:1 n-9 cis)) ที่สูงกว่าน้ำมันกระเทียมที่ปลูกทั่วไปอีกด้วย ซึ่งโอเมก้า-3 ประกอบไปด้วยกรดไขมันที่มีบทบาทสำคัญต่อสมอง คือ ดีเอชเอ (Docosahexaenoic acid (DHA)) ส่วนกรดไขมันโอเลอิก (Oleic acid) และกรดไขมันปาล์มาติก (Palmitic) และกรดไขมันสเตียริก (Stearic acids) ช่วยในการคลายตัวและขยายตัวของหลอดเลือด ลดความดันโลหิต และมีสารต้านอนุมูลอิสระ ผลิตภัณฑ์น้ำมันกระเทียมอินทรีย์ช่วยให้การรับประทานกระเทียมไม่ใช่เรื่องยากอีกต่อไป ผลิตภัณฑ์น้ำมันกระเทียมอินทรีย์ บรรจุแคปซูลนิ่ม (Soft gel) ใน 1 แคปซูลมีน้ำมันกระเทียม (Garlic oil) 220 มิลลิกรัม เทียบเท่ากระเทียมสด 2,186.4 มิลลิกรัม

ผลิตภัณฑ์ไม้ประดับแห้ง ภายใต้ตราสินค้า “บุหงาโครงการหลวง” ได้รับความนิยมจากผู้บริโภคไม้ประดับแห้งในวงกว้าง โดยได้ประยุกต์ใช้ผลิตผล ทางการเกษตร ไม้ดอกหรือไม้ล้มลุกที่ปลูกในพื้นที่โครงการหลวง นำมาเป็นวัตถุดิบเพื่อแปรรูปเป็นไม้ประดับแห้ง เช่น ดอกจิบโซฟิลล่า ดอกไฮเดรนเยีย เฟิร์นชนิดต่างๆ รวงข้าวสาลี เป็นต้น แต่ยังมีพันธุ์ไม้ป่าบนพื้นที่สูงทางภาคเหนืออีกหลายชนิด ที่นอกจากการนำเนื้อไม้มาใช้ประโยชน์แล้ว ยังสามารถนำส่วนต่างๆ ของต้นไม้มาเป็นวัตถุดิบในการผลิตผลิตภัณฑ์ไม้ประดับแห้งได้ อาทิเช่น ใบ กิ่ง ดอก และผล ซึ่งเป็นการเพิ่มความหลากหลายของวัตถุดิบที่ใช้โดยไม่จำเป็นต้องตัดฟันไม้ อีกด้วย

ปัจจุบันเครือข่ายความร่วมมือเพื่อการพัฒนาพื้นที่ภูเขานี้ มีสมาชิกทั่วโลกรวมทั้งสิ้น 384 องค์กร ประกอบด้วยหน่วยงานระดับประเทศจำนวน 60 แห่ง องค์กรระหว่างประเทศจำนวน 16 แห่ง หน่วยงานระดับท้องถิ่นจำนวน 8 แห่ง รวมทั้งองค์กรภาคประชาสังคม ภาคธุรกิจ และองค์กรพัฒนาเอกชนจำนวน 300 แห่ง โดยที่สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องค์การมหาชน) ได้เข้าร่วมเป็นสมาชิกของเครือข่ายในวันที่ 30 เมษายน 2558

องุ่นพันธุ์ ‘ไชน์ มัสแคท’ (Shine Muscat) ถูกปรับปรุงพันธุ์ขึ้นในปีพ.ศ. 2531 ที่สถานีวิจัยองุ่นและพลับอะกิซึ จังหวัดฮิโรชิม่า ประเทศญี่ปุ่น และขึ้นทะเบียนพันธุ์ในปีพ.ศ. 2549 ลักษณะผลกลมขนาดใหญ่ มีเมล็ด ผิวผลสีเขียวอมเหลือง ไม่แตกง่าย เนื้อแน่น กรอบ ไม่ฝาด มีกลิ่นมัสแคท ทนต่อโรคผลเน่าและราน้ำค้างได้ในระดับปานกลาง

การที่จะรู้ว่า...ดิน...ของเราเป็นยังไง จำเป็นต้องอาศัยการวิเคราะห์ทางวิทยาศาสตร์ ซึ่งในปัจจุบันมีเครื่องมือที่ใช้ง่ายขึ้น โดยไม่ต้องไปถึงห้องปฏิบัติการ (ห้องแลป) เพียงแต่ต้องอาศัยการเรียนรู้และฝึกใช้เครื่องมือที่ว่าให้เป็น เกษตรกรบางพื้นที่ก็สามารถเรียนรู้และวิเคราะห์ดินได้ด้วยตัวเอง สิ่งที่ควรให้ความสนใจ คือ ค่า pH (พีเอช) ของดิน

บัวดิน เป็นไม้ดอกประเภทหัวที่ทนต่อสภาพแห้งแล้ง ปลูกเลี้ยงง่าย และมีดอกสวยงาม ซึ่งดอกมีหลายสี เช่น ขาว ชมพู เหลือง แดง ส้ม จึงนิยมใช้จัดสวน เป็นไม้คลุมดินประดับแปลง และเป็นไม้กระถาง บางพันธุ์มีราคาหัวพันธุ์สูง บางพันธุ์ออกดอกยาก โดยปกติบัผวดินออกดอกในช่วงฤดูฝน ดอกจะบานในช่วงเช้าและหุบในช่วงเย็น ส่วนใหญ่จะบานประมาณ 1 - 3 วัน สามารถขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด หน่อ และการผ่าหัว

ไฮเดรนเยียเป็นไม้ดอกไม้ประดับเมืองหนาวที่ได้รับความนิยมทั่วโลก เนื่องจากมีดอกขนาดใหญ่และสีสันสวยงามสะดุดตา สายพันธุ์ที่เป็นที่รู้จักและนิยมใช้เป็นไม้ประดับ คือ Hydrangea macrophylla ซึ่งมีมากกว่า 600 พันธุ์

การตรวจวิเคราะห์สารตกค้างในผลิตผลอินทรีย์...อาจไม่จำเป็นเลย หากเกษตรกรมีคุณธรรม และปฏิบัติตามมาตรฐาน จากประสบการณ์ของผู้เขียน การขอรับการรับรองมาตรฐานเกษตรอินทรีย์แบบกลุ่มหรือโครงการซึ่งมีเกษตรกรเป็นสมาชิกจำนวนมาก จำเป็นต้องมีการสุ่มตรวจสารตกค้างในผลิตผล ซึ่งถือเป็นการคัดกรองระดับหนึ่งเพื่อป้องกันการละเมิดมาตรฐาน และเพื่อป้องกันผลกระทบต่อกลุ่มเกษตรกรทั้งหมด

ผลผลิตมูลนิธิโครงการหลวงและ สวพส.มีจุดแข็ง คือ สภาพอากาศของพื้นที่ปลูกที่ส่งผลดีต่อคุณภาพผลผลิต มีสายพันธุ์ที่ให้คุณภาพผลที่ดี มีแหล่งผลิตกล้าพันธุ์ที่มีคุณภาพ และมีเจ้าหน้าที่ส่งเสริมที่มีประสบการณ์และความเชี่ยวชาญให้คำแนะนำ ด้านการตลาดมีช่องทางการจำหน่ายเป็นของตนเอง มีมาตรฐานความปลอดภัยของผลผลิตและการคัดคุณภาพที่สูง ได้รับการยอมรับและเชื่อมั่นจากผู้บริโภค

IPM คือ การจัดการศัตรูพืชแบบผสมผสาน (Integrate Pest Management) เป็นการเลือกใช้วิธีควบคุมศัตรูพืชวิธีการต่างๆ และนำมาใช้ร่วมกัน ผสมผสานกัน ให้ถูกต้อง ถูกเวลา เหมาะสมกับสถานการณ์ และสภาพพื้นที่ โดยใช้กลไกการควบคุมโดยศัตรูธรรมชาติ ใช้สารป้องกันกำจัดศัตรูพืชที่เหมาะสมกับศัตรูพืช เน้นความปลอดภัย เพื่อลดปริมาณศัตรูพืชในพื้นที่นั้น

การถอดบทเรียนเป็นการสรุปประสบการณ์การทำงาน ผ่านการเล่าเรื่องเพื่อให้ได้ข้อมูลความรู้ และทักษะจากเกษตรกรบนพื้นที่สูงที่มีประสบการณ์ ความสามารถและความเชี่ยวชาญในเรื่องต่างๆ โดยใช้วิธีการสกัดความรู้ และประสบการณ์ที่ฝังลึกจากเกษตรกร การบันทึกรายละเอียดขั้นตอนการปฏิบัติงาน ผลการปฏิบัติงาน รวมทั้งความรู้ใหม่ๆ ที่เกิดขึ้นระหว่างการปฏิบัติงาน ตลอดจนการนำความรู้นั้นมาวิเคราะห์ และเรียบเรียงให้เป็นภาษาที่เข้าใจง่าย

เกษตรกรมีความพึงพอใจมากเพราะมีรายได้เพิ่มจากการขายถั่วและเป็นการบำรุงดิน หลังจากเก็บเกี่ยวถั่วลิสงและถั่วพร้าแล้ว ใบต้นมันสำปะหลังจะเริ่มชิดกันทำให้บังแสงแดด หญ้าจึงไม่สามารถขึ้นระหว่างร่องได้ เป็นการลดการใช้ยากำจัดวัชพืชอีกทางหนึ่ง อีกทั้งช่วยรักษาความชื้นในดินและลดการสูญเสียหน้าดินได้ด้วย

ในมาตรฐานการปลูกพืชทั้งในเกษตรอินทรีย์ และ GAP มักจะเจอคำ 2 คำ “ปลอมปน” กับ “ปนเปื้อน” ซึ่งทั้ง 2 กรณี ถือเป็นการ “ละเมิด” มาตรฐานขั้นรุนแรงทั้งสิ้น

ในคราวที่มีการฝึกอบรมเทคนิคการเป็นผู้ตรวจรับรองภายในของเจ้าหน้าที่ส่งเสริมการปลูกผักอินทรีย์และเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้อง ในพื้นที่โครงการหลวง ได้มีการระดมความคิด เพื่อสรุป ‘ข้อห้ามทำ’ และ ‘ข้อที่ต้องทำ’ โดยพิจารณาจากข้อกำหนดในมาตรฐานเกษตรอินทรีย์ที่เกี่ยวข้อง

กาแฟอราบิก้าเป็นพืชที่มีการปลูกบนพื้นที่สูงอย่างแพร่หลาย สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องค์การมหาชน) หรือสวพส ได้วิจัยและส่งเสริมการปลูกกาแฟอราบิก้าให้กับเกษตรกรบนพื้นที่สูง เพื่อให้เกษตรกรสามารถผลิตกาแฟอราบิก้าโดยใช้เทคโนโลยีที่เหมาะสม และสอดคล้องกับสภาพพื้นที่ของตนเองทั้งการปลูกเป็นพืชเชิงเดี่ยวและการปลูกร่วมกับต้นไม้ใหญ่

การตรวจรับรองแปลง สิ่งสำคัญที่ผู้ตรวจรับรองต้องร้องขอจากเกษตรกร คือ “บันทึกการใช้ปัจจัยการผลิต” (ปุ๋ยคอก ปุ๋ยหมัก ชีวภัณฑ์ ฯลฯ) สิ่งที่เกษตรกรต้องจดบันทึก

ด้วยคำพูดติดปาก “ลองทำดู” พี่ประสิทธิ์จึงไม่เคยหยุดยั้งที่จะเรียนรู้สิ่งใหม่ คอยหาความรู้เพิ่มเติมจากการสอบถามเจ้าหน้าที่ เข้าร่วมการฝึกอบรม และใฝ่หาความรู้ใหม่ๆ จากอินเตอร์เน็ต โดยในปี 2562 ได้ร่วมวิเคราะห์พื้นที่กับนักวิจัยและนักพัฒนา ในการใช้ประโยชน์ที่ดินหลังนาสร้างรายได้หมุนเวียนเพิ่มขึ้น

การปลูกพืชผักทั้งในและนอกโรงเรือนเพื่อขาย สิ่งที่สำคัญอีกอย่างหนึ่งคือ ต้องพิจารณาจากความต้องการของตลาดหรือลูกค้าเป็นหลัก ทั้งในเรื่องของปริมาณและคุณภาพที่ลูกค้าต้องการ เพื่อนำมาใช้ในการคำนวณจำนวนต้นให้สอดคล้องกับปริมาณความต้องการ รวมทั้งวางแผนการปลูก และสามารถส่งมอบให้กับลูกค้าได้